Grodysławice
RACHANIE gm.
- zespół dworski, XIX, nr rej.: A/469 z 28.03.1989:
- dwór, rządcówka
- park
Od 1924 roku dwór wraz z przyległym ogrodem, sadem, parkiem, lasem i ziemią uprawna (ok. 80 ha) był własnością małżonków Czesława Kamila i Pauliny Chrzanowskich.
Dzięki szlachetności i gościnności ówczesnych właścicieli dwór zawsze było ostoja i schronieniem dla potrzebujących.
Między innymi:
• Stale rezydowali w nim liczni krewni i znajomi.
• Mieszkały bez żadnych opłat nauczycielki.
• Udostępniono pokoje na sale lekcyjne.
• Właściciel hojnie wspomagał okolicznych chłopów losowo dotkniętych choroba lub nieurodzajem.
• Po pożarze Grodysławic w 1934 r. (spłonęła większa część wsi) wdowa, Paulina Chrzanowska, udostępniła jedno skrzydło dworu pogorzelcom i zapewniła im środki do życia.
• Córki Chrzanowskich opiekowały się pogorzelcami chorymi na tyfus. Jedna z nich, Julia Janina (16 l.) zaraziła się, jej choroba omal nie zakończyła się śmiercią.
• W okresie okupacji niemieckiej we dworze przebywali prowadzący działalność konspiracyjną. W roku 1941 został tam aresztowany zięć Pauliny Chrzanowskiej Górskiej Adolf Misztal, komendant Batalionów Chłopskich. Przewieziony do więzienia w Zamościu, potem na zamek Lubelski, ostatecznie w 1943 r. zginął w Majdanku.
Z biegiem lat dwór ulegał zniszczeniu, szczególnie dach wymagał remontu. Nie było na to funduszy, dlatego w 1937 r. rozebrano 1/3 budynku, a za pieniądze pozyskane ze sprzedaży cegły pokryto dachem pozostała część dworu.
Po wojnie właścicielka występowała do ówczesnych władz o pomoc w niezbędnych remontach, niestety bezskutecznie.
Ostatecznie w 1965 r. Paulina Chrzanowska Górska sprzedała posiadłość i wyjechała z Grodysławic.
Sprostowanie opisu architektonicznego dworu
W opisie architektonicznym dworu oparłam się na relacjach rodziny oraz na szkicach i obrazach dworu, będących własnością najmłodszej córki Chrzanowskich, Aureli Kowalskiej. Udokumentowaną pomoc stanowiło opracowanie inwentaryzacji architektoniczno-konserwatorskiej wykonanej w lipcu 1982 r. przez mgr inż. arch. Włodzimierza Bentkowskiego na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zamościu. Opis ten całkowicie się zgadza z obrazem jaki był i jest w pamięci córek właścicieli z okresu świetności dworu.
Wniosek opisu konserwatorskiego brzmiał: Budynek wymaga zachowania. Konieczne jest również określenie jego pierwotnego wyglądu. W tym celu konieczne jest wykonanie dokumentacji naukowo-historycznej i badań architektonicznych.
Opis architektoniczny dworu.
Bryła i rzut budynku były nietypowe. Część środkowa dworu miała ryzalit wejściowy z obu stron.
Od południa istniał ganek kolumnowy. Od północy (od strony drogi) po obu stronach ryzalitu rozciągały się podcienia, każde wzbogacone czterema parami murowanych z cegły kolumn. Kolumny i gzyms wieńczący były w porządku toskańskim. Bazy kolumn, wykonane z kamienia spoczywały na ceramicznej posadzce.
W elewacji południowej były okna trójdzielne. W elewacji północnej były piękne, ościeżnicowe, czterodzielne okna z ostrołukowymi szczeblinami.
W obu skrzydłach znajdowało się 12 pokoi w amfiladzie, nad nimi były ogromne strychy. W części środkowej, na górze były 4 pokoje. Powierzchnia jednego skrzydła zabudowy 270 m2. Dach pokryty był gontem.Według notatki przekazanej przez Zofię Bielawską.
Dwór zbudowany w 1839r. przez Edwarda Fredro. Brata słynnego z " Zemsty " Aleksandra Fredro. Właściciele zamieszkiwali we dworze do lat 80 - tych XX w. Obecnie dwór w ruinie. W środku rosną drzewka. Budynek klasycystyczny, parterowy, pierwotnie z mieszkalnym poddaszem, niegdyś na rzucie wydłużonego prostokąta. Od frontu zachowana kolumnada pierwotnie o ośmiu, obecnie o czterech kolumnach dźwigających belkowanie otaczające dwór dokoła. Na elewacji ogrodowej ślady filarowo-kolumnowego ganku zburzonego w 1931 roku.
zdjęcia październik 2010r.
Zobacz Grodysławice na mapie Polski
(Uwaga! W przypadku kilku miejscowości o tej samej nazwie - mapa może wskazać błędną miejscowość)