Czyżew - Osada
CZYŻEW -OSADA gm.
- park dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: 217 z 16.12.1985
Osada znajdowała się na szlaku wędrówek takich ludów jak Kryniczanie, Drewlanie, Jadźwingowie, Litwini, Rusini. Po raz pierwszy w dokumencie pisanym w kodeksie dyplomatycznym Jana Kochanowskiego pojawia się Czyżew jako Cisów, Cizów. W roku 1187 dobra Cysewo, Cizewo zostają nadane kanonikom płockim. Około roku 1240 Czyżewo należy do Kasztelanii Świeckiej. Gród został zniszczony w XIII wieku. W tym czasie bowiem toczyły się walki między Rusią, Litwą i Polską o nadgraniczne tereny. Spowodowało to prawie całkowite wyludnienie wsi otaczających Kasztelanię Święcką.
Taki stan trwał około sto lat. W 1385r. Polska i Litwa podpisały układ w Krewie, a władca litewski Władysław Jagiełło został królem polskim. Wtedy zaistniały warunki do ponownej kolonizacji wschodniego Mazowsza. Osadnicy, którzy przybyli z zachodniego Mazowsza a także z Wielkopolski otrzymali ziemie od Książąt Mazowieckich. W ten sposób osiedliło się tu wiele rodzin pochodzących z stanu rycerskiego m.in. Czyżewscy herbu Pobóg i Godlewscy herbu Gozdawa.
W II połowie XVI wieku Czyżew rozpadł się na kilka wsi drobnoszlacheckich o wspólnej nazwie Czyżewo. W 1738 staraniem Marka i Karola Godlewskich, starościców nurskich Czyżew otrzymał przywilej króla Augusta III na prawo miejskie, potwierdzony w 1775 przez sejm. Sejm potwierdzając przywilej na jarmarki, nazywa Czyżewo miasteczkiem, które założono obok wsi Czyżewo Kościelne. W 1779r. liczyło ono zaledwie 31 domów, ale nadal było uznawane za miasto. Do rozbiorów Czyżew należy do Ziemi Nurskiej w Województwie Mazowieckim. Po III rozbiorze Prusy włączyły go do powiatu ostrołęckiego, departamentu płockiego. W tym czasie zmieniają się właściciele ale są to już ludzie świeccy.
Do XVI wieku Czyżew zamieszkiwali wyłącznie chrześcijanie, następnie w związku z nabyciem praw miejskich zaczęła do Czyżewa napływać ludność żydowska. Dalszy rozwój miasteczka związany jest z budową w 1854 r. linii kolei żelaznej warszawsko – petersburskiej, przecinającej ziemie czyżewskie na dwie części. Podstawą utrzymania ludności zamieszkałej we wsiach wokół Czyżewa a stanowiącej szlachtę zaściankową, było rolnictwo. Na terenie miasteczka powstała żydowska fabryka „cycełesów” czyli dodatku do stroju modlitewnego z długimi białymi frędzlami. Cycełesy w dużych ilościach wysyłano na całą Polskę jak i do wszystkich krajów na kuli ziemskiej.
Walki narodowo – wyzwoleńcze w okresie powstania listopadowego i styczniowego nie ominęły Czyżewa. Wprawdzie jeśli chodzi o powstanie listopadowe nie zanotowano bitew w samym Czyżewie ani w jego bezpośrednim sąsiedztwie, to jednak odbywały się tu nieustanne przemarsze wojsk. Natomiast rok 1863 zapisał się na trwałe w kronikach Czyżewa. Pierwsze większe starcie między powstańcami a wojskiem rosyjskim z garnizonu ostrołęckiego nastąpiło w nocy z czwartego na piątego maja między Czyżewem a Ostrołęką.
W 1863r. w okolicach stacji kolejowej oddział powstańczy pod dowództwem oficera węgierskiego Deskura i Mystkowskiego z powodzeniem zaatakował liczebniejszy oddział kozacki. Następny atak na przejeżdżający pociąg z wojskiem carskim nie powiódł się w skutek zdrady dróżnika a oddział po ciężkiej walce utraciwszy 100 ludzi musiał się wycofać. W kilka tygodni później, inny dróżnik uszkodził tory kolejowe powodując wykolejenie pociągu, w wyniku czego zginęło około 600 carskich żołnierzy i 20 oficerów.
Lata dwudziestolecia międzywojennego to również okres powstania na terenie Czyżewa szeregu instytucji wspomagających rolnictwo. Zorganizowana zostaje Spółdzielnia Rolnicza – handlowa, która zajmowała się skupem zboża, dostarczaniem nawozów sztucznych, sprzedażą narzędzi rolniczych a nawet wypożyczaniem takich maszyn jak młocarnie i maszyny czyszczące.
Ważnym wydarzeniem w historii Czyżewa był przyjazd Cara Mikołaja II (ostatniego cesarza rosyjskiego) w 1912r. Zatrzymał się w salonce na stacji w Czyżewie. Po przejeździe przez rynek, car udał się na pola między Czyżewem a Andrzejewem, gdzie odbyły się manewry wojskowe z udziałem 180 tys. sołdatów. Każdy sołdat i ten kto uchylił czapki przed carem, otrzymał specjalnie na ten cel wybitego rubla.
Wojna w 1939r. rozpoczęła się w Czyżewie bombardowaniem stacji kolejowej w dniu 1.09.1939r. oraz w dniu 8.09. Dnia 10 września 1939r. bez walk wkraczają do Czyżewa wojska niemieckie; nie na długo jednak. W październiku 1939r. na mocy podpisanego radziecko – niemieckiego układu o linii demarkacyjnej, Czyżew znalazł się pod okupacją sowiecką. Został utworzony „Czyżewski rajon białostockoj obłasti zapadnoj Białorusi”.
W czerwcu 1941r. Czyżew dostał się ponownie pod okupację niemiecką. Przybyłe wkrótce na teren Czyżewa oddziały gestapo rozpoczęły akcję likwidacji ludności żydowskiej. Część ludności popędzono w kierunku na Zaręby Kościelne. Zostali oni rozstrzelani razem z Żydami z Zarąb Kościelnych na skrawie rowu przeciwczołgowego we wsi Mianówek, gm. Szulborze Koty. Część zaś zgrupowano w getcie (dziś okolice ul. Polnej). Getto zostało zlikwidowane zimą 1942r.
Dnia 19.08.1944r. Czyżew zostaje wyzwolony przez wojska radzieckie.Według notatki ze strony http://www.umczyzew.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&menu=221&strona=1
W części boisko do piłki nożnej.Amfiteatrzyk.
zdjęcia sierpień 2010r.
Zobacz Czyżew-Osada na mapie Polski
(Uwaga! W przypadku kilku miejscowości o tej samej nazwie - mapa może wskazać błędną miejscowość)